Werken in hypoxie - Gezondheidsrisico van een verminderd zuurstofgehalte van de lucht op het werk (2014)

Artikel in Veiligheidsnieuws, Tijdschrift van PreBes (2014)

Conclusies

Blootstellingsrisico’s

Kwantitatieve relaties tussen zuurstofniveau, tijd en gezondheidseffecten zijn zeer beperkt. Het betreffen meestal kwalitatieve studies. Er zijn nog steeds weinig gegevens over hypoxisch milieu in de brandpreventie. Studies zijn vaak bij dieren, ofwel in het hooggebergte, de lucht- of ruimtevaart.

Gezondheidseffecten zijn sneller waar te nemen bij gevoelige personen (hartlijders, longpatiënten, bloedziektes).

Tot op een niveau van 17% zuurstof of meer op zeeniveau (= 80% SaO₂) zijn er geen nadelige gezondheidseffecten waarneembaar, ook niet bij gevoelige personen. Fysiologische effecten op hart en longen, zoals de toename van hartfrequentie en ademfrequentie, kunnen niet als nadelig voor de gezondheid beschouwd worden.

Tussen 14 en 17% treden er ook neurologische effecten (hersenen en zenuwen) op en vermindert de prestatie kwalitatief en kwantitatief, zeker bij complexe(re) taken.

Een zuurstofvolumepercentage lager dan 14% moeten als nadelig voor de gezondheid beschouwd worden.

Mensen met ernstig hartlijden en ernstige longziektes zijn waarschijnlijk niet meer beroepsactief. Personen met lichtere vormen kunnen nog wel aan het werk zijn. Vele personen zijn zich niet bewust van niet-ernstige of beginnende hartziektes.

Arbeidsgeneeskunde

Voorafgaandelijk aan de tewerkstelling is er een arbeidsgeneeskundig onderzoek noodzakelijk om eventueel hartlijden, longziektes en bloedziektes op te sporen, die blootstelling aan hypoxie niet toelaten. Zwangere vrouwen mogen niet blootgesteld worden aan hypoxie.

Bij klachten tijdens de tewerkstelling moet de mogelijkheid bestaan om de arbeidsgeneesheer te consulteren. De klachten treden meestal snel op na de eerste blootstelling.

Bij eventuele klachten (hoofdpijn, misselijkheid) tijdens tewerkstelling, dient de werknemer de ruimte met hypoxie te verlaten en de arbeidsgeneesheer contacteren.

De lunch- en andere pauzes dienen genomen te worden in een ruimte zonder hypoxie (15 tot 30 minuten) volgens UIAA.

Het Zwitserse SUVA laat maximaal 4 uur ononderbroken arbeid toe bij 15-17% en maximaal 6 uur per dag. Onder 15% slechts maximaal 2 uur na elkaar en 6 uur maximaal per dag.

Langetermijneffecten van werken in hypoxie zijn onbekend (RIVM/SIR).

Referenties

Angerer P., Nowak D. Working in permanent hypoxia for fire-protection – impact on health. Int Arch Occup Environ Health 2003; 76: 87-102.

http://www.springerlink.com/content/7nmr4qdqnux3gtwe/

Berg P., Lindgren A. Fire Prevention and Health Assessment in Hypoxic Environment. Department of Fire Safety Engineering, Lund University, Sweden. Report 5144, Lund 2004: 1-126.

http://www.lunduniversity.lu.se/o.o.i.s?id=24923&postid=1688874

International Mountaineering and Climbing Federation (Union Internationale des Associations d’Alpinisme (UIAA)). Küpper Th., Milledge J.S., Hillebrandt D., Kubalova J., Hefti U., Basnayt B., Gieseler U., Schöffl V. Consensus Statement of the UIAA Medical Commission. Vol/No.15: Work in Hypoxic Conditions. Intended for Physicians, Occupational Health and Safety Advisors, Interested Non-medical Persons. Berne (Switzerland), 2009: 1-24.

http://www.theuiaa.org/.../UIAA_MedCom_Rec_No%2015_Work_in_Hypoxic_Conditions_2_9(2).pdf

Instituut Tropische Geneeskunde Antwerpen. Hoogteziekte.

http://www.itg.be/itg/Uploads/MedServ/nhoogte.pdf

Huke M, Heger M, Jansing P, et al. Handlungsanleitung für die Beurteilung von Arbeiten in sauerstoffreduzierter Atmosphäre für die Arbeitsschutzverwaltungen der Länder LV 38. (Operational guidelines for the evaluation of work in oxygen reduced atmosphere for the Departements for Occupational Health and Safety of the federal states.) Länderausschuss für Arbeitsschutz und Sicherheitstechnik (LASI). München: Bayerisches Staatsministerium för Gesundheit, Ernährung und Verbraucherschutz, 2005: 1-16.

Küpper T., Milledge J.S., Hillebrandt D., Kubalova J., Hefti U., Basnayt B., Gieseler U., Arnold S., Schoffl V. Occupational aspects of work in hypoxic conditions – The new recommendation of the Medical Commission of the Union Internationale des Associations d’Alpinisme (UIAA Medcom). Medicina Sportiva 2010; 14 (1): 34-39.

http://versita.metapress.com/content/f178v7303t3t4212/

Lippsett et al. In boek: Patty’s Industrial Hygiene. Vol. II Part F. 4th Edition. 1994.

National Institute of Occupational Safety and Health (NIOSH). A guide to safety in confined Space. Pettit T. & Linn H. 1987.

http://www.cdc.gov/niosh/topics/confinedspace/

Rekus J.F. Is 19.5 percent oxygen really safe? Occup Haz 1999; 61: 49-56.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) – Centrum voor Stoffen en Integrale Risicoschatting (SIR). van Raaij M.T.M. en Schefferlie G.J. De Veiligheids- en gezondheidseffecten van werken in een besloten hypoxische omgeving. SIR Adviesrapport no 19223A00, 23 juni 2006, 1-29.

Kortweg: Gezondheidseffecten bij hypoxie

http://docs.minszw.nl/pdf/92/2008/92_2008_1_19676.pdf

Nieuwe informatie over het binnenklimaat - Websites over het Binnenklimaat (2014)

Artikel in tijdschrift Veiligheidsnieuws van PreBes (2014)

Nieuwe informatie over het binnenklimaat

Klachten over het binnenklimaat van een werkruimte worden veel gehoord. Iedereen beleeft het op een andere manier. Het is zelfs mogelijk dat er aan het binnenklimaat van een ruimte niets hapert, maar dat de oorzaak te vinden is in werkrelaties, die zich uiten zich in klachten over het binnenmilieu. Het is dus steeds noodzakelijk om een goed inzicht te hebben in alle werkomstandigheden.

Beoordeling van het binnenklimaat, meer bepaald het comfortniveau, kan gebeuren via een volledige klimaatsmeting overeenkomstig NBN EN ISO 7330 (“Klimaatomstandigheden – Analytische bepaling en interpretatie van thermische behaaglijkheid door berekeningen van de PMV- en PPD-waarden en lokale thermische behaaglijkheid”).

Hierbij wordt het aanvoelen van comfort (PMV) en het aantal te verwachten klachten (PPD) berekend op basis van meting van de verschillende binnenklimaatparameters (de droge temperatuur (T°C), relatieve vochtigheid (RH%), de luchtverplaatsing (m/s) en de warmte- of koudestraling van technische of natuurlijke oorsprong).

Naast de klassieke klachten van tocht, koudegevoel of gevoel van overmatige warmte, zijn ook klachten zoals hoofdpijn, moeheid, allergieën, luchtwegklachten, … toegeschreven aan een slecht binnenklimaat.

Aangezien we in de gematigde klimaten ongeveer 90% van onze tijd binnenshuis vertoeven, verdient het binnenklimaat onze nodige aandacht. Daarenboven wordt ziekteverzuim voor 20% toegeschreven aan een slecht binnenklimaat, en 5 tot 15% van het productieverlies.

Wat biedt het internet aan op het vlak van binnenklimaat? Vele websites hebben commerciële doeleinden. In dit overzicht trachten we enkel de niet-commerciële informatie aan te bieden.

België

Het Binnenmilieubesluit (uitvoeringsbesluit bij het Preventiedecreet), Besluit van de Vlaamse Regering houdende maatregelen tot bestrijding van de gezondheidsrisico’s door verontreiniging van het binnenmilieu (BS 19/10/2004) vormt op dit ogenblik in Vlaanderen het enige wetgevend kader met betrekking tot de binnenmilieuproblematiek en geeft o.a. richt- en interventiewaarden voor een aantal chemische, fysische en biologische factoren in het binnenmilieu.

Dit Binnenmilieubesluit geldt enkel voor woningen en publiek toegankelijke ruimtes, dus niet voor kantoren, tenzij deze toegankelijk zijn voor het publiek.

Voor werkplaatsen geldt de regelgeving van het ARAB (Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming) Titel II, Hoofdstuk II, art 55-58 over de kwaliteit en luchtverversing in de werkplaatsen en de Codex over het Welzijn op het Werk Titel V over chemische, carcinogene en biologische agentia.

Het besluit kan geraadpleegd worden via

Medisch Milieukundigen (MMK) bij de Logo’s – Gezondheid en Milieu

http://www.mmk.be/vrij.cfm?Id=195

Andere interessante publicaties van de MMK zijn “Gezond wonen”

http://www.mmk.be/index.cfm?Id=185&Rubr=4&subsubId=185

en “Het Binnenmilieubesluit – Vraag en Antwoord” (2007)

http://www.mmk.be/vrij.cfm?Id=322

De Gezondheidsdienst van de Stad Gent hebben een handleiding bij het binnenmilieubesluit gepubliceerd. Deze is te vinden via:

http://www.gent.be

Het boek “Sick Building Syndrome – Analyse en Preventie” (1999) van Prof. J. Malchaire (UCL) is te downloaden via de webstek van Déparis:

http://www.deparisnet.be/Ergonomie/sbs.htm

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) heeft op onderstaande website de informatie gebundeld over voornamelijk microbiologische risico’s in gebouwen en kantoren. Er is zowel een technische als medische checklist (voor 20 personen) te downloaden.

http://www.indoorpol.be

De Belgian Society of Occupational Hygiene (BSOH) heeft heel wat informatie online geplaatst, o.a. een overzicht van nuttige websites, maar ook de wetgeving, normering en algemene documentatie.

https://sites.google.com/a/bsoh.be/bsoh-nl/tools/fysische-agentia/1-binnenklimaat

Frankrijk

Het Franse Agence Nationale de Sécurité sanitaire et d’alimentation, de l’environnement et du travail (ANSES) heeft van het binnenklimaat een speerpunt gemaakt. Met ondermeer de focus op de socio-economische kosten van een slecht binnenmilieu:

“Environnements de vie et du travail: risques sanitaires complexes” (2014).

http://www.anses.fr/fr/node/100940

http://www.anses.fr/fr/content/première-étude-en-france-sur-l’estimation-du-coût-de-la-pollution-de-l’air-intérieur

http://www.anses.fr/fr/content/qualité-de-lair-intérieur

Nederland

Arbo-online webstek heeft een duidelijke “Checklist Binnenklimaat” (2009) opgemaakt:

http://www.arbo-online.nl

Arbokennisnet publiceerde het dossier “Thermisch Binnenklimaat” (2008)

http://www.arbokennisnet.nl/images/dynamic/Dossiers/Klimaat_verlichting/D_Thermisch_binnenklimaat.pdf

Het document omvat uitleg over het PMV/PPD-model, de Risico-inventarisatie en – Evaluatie (RI&E) checklist, een vragenlijst, alsook informatie omtrent metingen en eisen.

De Nederlandse Gezondheidsraad publiceerde in 2013 het document “Een gezond Binnenmilieu in de toekomst”.

http://www.gezondheidsraad.nl/nl/adviezen/gezonde-leefomgeving/een-gezond-binnenmilieu-de-toekomst

Arbozone heeft deze tekst “Binnenklimaat en ventilatie” geplaatst:

http://arbeidsbelasting.arbozone.nl/artikelen/binnenklimaat-en-ventilatie

Een online checklist werd ontwikkeld door ‘Westland ARBO’, een Nederlandse externe arbeidsgeneeskundige dienst.

http://www.westland-arbo.nl/limesurvey/index.php/survey/index

Verenigde Staten van Amerika

Centers for Disease Control and Prevention (CDC) hebben een aantal topics over Indoor Environmental Quality aan te bieden:

http://www.cdc.gov/niosh/topics/indoorenv/buildingventilation.html

http://www.cdc.gov/niosh/topics/indoorenv/mold.html

http://www.cdc.gov/niosh/topics/indoorenv/ChemicalsOdors.html

American Industrial Hygiene Association (AIHA) heeft tips om binnenklimaat van de werkplek te verbeteren:

https://www.aiha.org/about-ih/Pages/Improving-Indoor-Air-Quality-at-Work.aspx

Amerikaanse overheidsinstantie Environmental Protection Agency (EPA) heeft een uitgebreid aanbod beschikbaar over Indoor Air Quality:

http://www.epa.gov/iaq

De Overheid van Vermont biedt een tekst in verband met kantoren aan:

http://healthvermont.gov/enviro/indoor_air/air_office.aspx

Canada

Het Canadian Centre for Occupational Health and Safety (CCOHS) beantwoordt vragen in verband met de Indoor Air Quality:

http://www.ccohs.ca/oshanswers/chemicals/iaq_intro.html

http://www.ccohs.ca/oshanswers/biol_hazards/iaq_mold.html

Internationaal

Publicatie ‘Selected Pollutants: WHO guidelines for indoor air quality’ (2010) van de World Health Organization (WHO) bespreekt o.a. de volgende substanties: benzeen, CO_2,formaldehyde, naftaleen, PAKs (vooral benzo(a)pyreen), radon, trichloorethyleen en tetrachloorethyleen.

http://www.who.int/indoorair/publications/9789289002134/en/

Ter afsluiting nog deze interessante link:

http://www.safeopedia.com/2/1127/prevention-and-control-of-hazards/indoor-air-quality-the-invisible-hazard-in-every-workplace

Welriekend op Dreef: Websites i.v.m. persoonlijke hygiëne op de werkvloer (2013)

Artikel in Tijdschrift van PreBes: Veiligheidsnieuws # 181 (2013)
Artikel is hier te downloaden @ Wikiprebia

Welriekend op Dreef

Websites i.v.m. persoonlijke hygiëne op de werkvloer

Een goede algemene, persoonlijke lichaamshygiëne van de werknemer draagt bij tot het welzijn, de gezondheid en de veiligheid van collega’s, klanten en cliënten.

Onze handen vormen de belangrijkste overdrachtsweg van micro-organismen. Een goede handhygiëne is de meeste doeltreffende maatregel ter preventie van infecties bij de zorgverlening en ter preventie van verspreiding van multiresistente micro-organismen, zoals ziekenhuisbacteriën (bijvoorbeeld MRSA of Methicilline Resistente Staphylococcus aureus).

Vuile handen zijn daarenboven (te) vaak een bron van voedselgerelateerde infecties. Ook hier is een goede handhygiëne van essentieel belang bij de productie, verwerking of bereiding van voedsel. Werknemers in de voedselverwerkende industrie of catering hebben een extra grote verantwoordelijkheid. Een excellente handhygiëne kan het risico op kruisbesmetting via de handen aanzienlijk verminderen. Kruisbesmetting is de overdracht van de besmetting via de handen naar voedsel, messen of snijplanken.

Daarenboven kan een slechte handhygiëne zorgen voor een risico op vergiftiging bij het gebruik van chemische agentia, direct via huid of indirect via mond-hand contact.

Een goede handhygiëne bestaat naast het reinigen of ontsmetten ook uit verzorging met een vochtinbrengende handcrème. Voor een goede hygiëne zijn goed uitgeruste personeelsvoorzieningen (lavabo, douches, …) onontbeerlijk. Alsook duidelijke instructies (via opleiding, posters, e.d.) waarin de meest gemaakte hygiënefouten worden verduidelijkt. Bijvoorbeeld voor het handen wassen: voldoende lang; duimen, ruimte tussen vingers, vingertoppen en polsen niet vergeten; deppend afdrogen; niet dragen van ringen, horloges, armbanden.

Voedselveiligheid

IDEWE, de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk, heeft een informatiebrochure “Levensmiddelenhygiëne – Handleiding voor de voedingssector” opgesteld. Het document is bedoeld voor de werknemer en bespreekt op een duidelijke manier o.a. de hygiëne van handen, haren, mond, en geeft aanwijzingen over kledij, make-up, dragen van juwelen,..

http://www.idewe.be

Kies: Publicaties > Kies: Werknemersbrochure > Kies: blz. 3: Levensmiddelenhygiëne > Klik op “pijl” om brochure te downloaden.

Preventie en Interim biedt 2 interessante documenten aan voor keuken- en zaalpersoneel: “Hygiëne: 10 Preventiemaatregelen” en “Handen wassen: Instructiekaart” (Nr 003).

http://www.p-i.be/nl/fiches/instructiekaarten/keuken-en-zaalpersoneel/

Het Instituut voor Microbiële Ketenbeheersing T.V. (iMIK) heeft een aantal nuttige publicaties online geplaatst:

- Tekst “Goede handhygiëne beperkt de risico’s op voedselgerelateerde ziekten” (2007)

Bespreking van 3 manieren om overdracht via handen naar voedsel te reduceren: handen wassen, desinfectie met alcohol of dragen van handschoenen. Verder wordt ook de huidverzorging besproken.

- Brochure “Goede handhygiëne in de voedingssector” (2007)

Zowel de effectiviteit als voor- en nadelen van handen wassen, ontsmetten of dragen van handschoenen wordt kritisch besproken.

Er moet steeds een compromis gezocht worden tussen de gewenste reductie van micro-organismen en wat er praktisch mogelijk is op de werkvloer.

- Review “Goede handhygiëne in de voedingssector: een tipje van de sluier opgelicht” biedt meer achtergrondinformatie en referenties.

Alle teksten zijn hier terug te vinden: http://www.imik.org/publicaties

Het Food Safety Knowledge Network (FSKN) heeft een handleiding gepubliceerd waarin instructies staan om de werknemers op te leiden aangaande persoonlijke hygiëne.

http://www.fskntraining.org/sites/default/files/manuals/Personal_Hygiene.pdf

Belangrijke vuistregel: “No metal above the waist”!

De Amerikaanse site Foodsafety heeft een instructievideo op het web gezet: http://www.foodsafety.gov/keep/basics/clean/index.html

Ziekenhuishygiëne/Patiëntveiligheid

http://www.zorginfecties.be

De website van de “U bent is goede handen”-campagne van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid biedt veel interessante informatie aan. De webstek bevat de rubrieken: veel gestelde vragen over zorginfecties, affiches en folders van de campagne, powerpointpresentaties voor interne opleidingen, het draaiboek infectiebeleid, allerhande links.

http://www.kindengezin.be/img/dossier-handhygiene.pdf

Het document HGR NR 8349 “Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening” (2009) van de Hoge gezondheidsraad bevat een overvloed aan informatie omtrent handhygiëne in functie van de activiteit, het dragen van handschoenen en huidaandoeningen (dermatosen) door handhygiëne.

http://www.zorg-en-gezondheid.be/Publicaties/Publicaties-ziektes

Op deze site worden er een aantal interessante publicaties aangeboden.

De publicatie “Richtlijnen Infectieziektebestrijding Vlaanderen” kwam tot stand door samenwerking tussen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Doel van de richtlijnen is om alle betrokkenen bij een infectieziekte-incident een beter inzicht te geven in de werkwijze van de artsen en verpleegkundigen. De richtlijnen zijn gebaseerd op de in Nederland ontwikkelde Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI)-richtlijnen, maar werden omgezet naar de Vlaamse context. De Nederlandse richtlijnen zijn hier te vinden: http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Onderwerpen/L/LCI_Richtlijnen

Er is ook een folder “Voorzorgsmaatregelen Preventie Ziekenhuisinfectie” te downloaden, evenals een folder “Clostridium difficile”, meerdere documenten over MRSA in ziekenhuizen en woonzorgcentra, hygiënekaarten met pictogrammen.

Het Nederlands Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu – Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Toolkit Handhygiëne in Verpleeghuizen - Een stapsgewijze implementatie van handhygiëne in het verpleeghuis

http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Algemeen_Actueel/Uitgaven/Infectieziekten/SNIV/Toolkit_Handhygi%C3%ABne_in_Verpleeghuizen

World Health Organization (WHO)publiceerde in 2009 “Guidelines on handhygiene in health care. First global patient safety challenge clean care is safer care”.

http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241597906_eng.pdf

In dat zelfde jaar verscheen ook “Handhygiene technical reference manual. Save lives - Clean your hands”. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241598606_eng.pdf

Verder er bij WHO de tool “Five moments for hand hygiene”.

http://www.who.int/gpsc/tools/Five_moments/en/

WHO heeft ook een Poster ter beschikking over handen wassen.

http://www.who.int/gpsc/5may/How_To_HandWash_Poster.pdf

IDEWE heeft een handige kaart gemaakt voor werknemers over handhygiëne in de gezondheidssector”. Deze kaart is tevens ter beschikking als affiche.

http://www.idewe.be

Kies: Publicaties > Kies: Werknemersbrochure > Kies: blz. 3: “Handhygiëne in de gezondheidssector” > Klik op “pijl” om brochure te downloaden.

Kies: Publicaties > Kies: Affiches > Kies: blz. 1 “Handhygiëne: Ontsmetten met handalcohol of reinigen met water en zeep” > Klik op “pijl” om affiche te downloaden.

Ook de volgende Engelstalige websites zijn de moeite waard om eens een bezoekje te brengen:

http://www.cdc.gov/handhygiene/

http://www.cdc.gov/handwashing/

http://www.handhygiene.org

http://www.handhygiene.ca

http://www.handhygiene.co.uk

De Nederlandse Arboportaal-site heeft een video over handhygiëne:

http://www.arboportaal.nl/types/video/handhygiene.html

Dokter Wim Van Hooste werd bij het opstellen geïnspireerd door Lukas De Belie, verpleegkundige-ziekenhuishygiënist.

Overzicht Websites in verband met Hittestress/Werken in warme omstandigheden (2011)

Artikel in Tijdschrift van PreBes: Veiligheidsnieuws # 171 (2011)
Het is te downloaden @ WikiPrebia

Hittestress

Overzicht Websites

Dokter Wim Van Hooste

3 April 2011

Elk jaar tijdens de zomermaanden laait de discussie weer op over werken in de warmte. Wat kan of moet er gebeuren bij warm weer? Vanaf welke temperatuur dienen er maatregelen genomen te worden?

Maar er is meer dan de warmte van klimatologische oorsprong. Sommige productieprocessen geven bijvoorbeeld ook aanleiding tot hittestress of warmtebelasting.

De beoordeling van een bepaalde situatie is sterk subjectief gekleurd.

Elke werkgever dient een risicoanalyse te maken van de beroepsrisico’s waaraan zijn werknemers worden blootgesteld. Dit is ook van toepassing op het risico warmte, dat behoort tot de fysische agentia.

A.R.A.B. artikels 55, 58, 64, 148decies 1 en 148decies 2 gaan over deze materie. In de toekomst zullen deze artikels een plaats krijgen in Titel IV, hoofdstuk II Werkomgeving en fysische agentia van de Codex.

Hittestress is niet alleen een kwestie van omgevingstemperatuur. Minstens zo belangrijk is hoeveel inspanning het werk vraagt, omdat daarbij veel lichaamswarmte geproduceerd kan worden.

België

Federaal

De Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg heeft een beperkt aantal teksten online geplaatst.

Rechten van werknemers bij warm weer is een bespreking van de A.R.A.B. artikels 64 en 148decies 2.4

http://www.meta.fgov.be/defaultTab.aspx?id=4702

Uit de SOBANE-strategie reeks is de brochure Thermische omgevingsfactoren. Het Beheer van beroepsgebonden risico’s zeer interessant. De teksten zijn ook te raadplegen via de Sobane website.

Met name de hulpfiches zijn de moeite waard om door te nemen. Vooral fiches 13, 15 en 21.

- Fiche 13 (Analyse): Gevolgen van werken bij koude en warmte

- Fiche 15 (Analyse): Dranken

- Fiche 21 (Analyse): WBGT (Wet Bulb Globe Temperature) index

Download de brochure uit de Sobane reeks hier: http://www.werk.belgie.be/publicationDefault.aspx?id=4266 of op de site van Sobane:

http://www.sobane.be

> Publicaties > Brochure Thermische omgevingsfactoren

Het Plan Hittegolf en Ozonpieken van de Gemengde Interministeriële Conferentie voor het Leefmilieu en Gezondheid (GICLG), te raadplegen op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu geeft bijkomende informatie over dit onderwerp. Het plan is voornamelijk bedoelt voor risicogroepen, met name jonge kinderen en bejaarden.

http://v2p.health.belgium.be/eportal/Myhealth/Risksanddiseases/Healthrisks/Ozoneandheatwaves/1112387_NL

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu heeft ook meegewerkt aan het initiatief Veilig in de zon.

http://www.veiligindezon.be

De Veelgestelde vragen rubriek vindt u hier:

http://www.veiligindezon.be/content.asp?langue_id=2&id=145

Europa

Het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk heeft een topic

Zomerhitte en ozon op het werk op haar website.

http://www.beswic.be/nl/topics/health/health-risks/zomerhitte-en-ozon-op-het-werk

Vlaanderen

Op de website van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Afdeling Toezicht Volksgezondheid, is er een informatiefolder te downloaden

Zon, spring er verstandig mee om!

http://www.zorg-en-gezondheid.be/v2_default.aspx?id=21822

> Publicaties > Folder “Zon, spring er verstandig mee om!”

Preventie en Interim heeft een informatiepagina gemaakt met een bespreking van de wetgeving en een link naar de volledige wettekst (A.R.A.B. Titel II, Hoofdstuk III, Artikel 148decies 2).

Warmte, hitte, hoge temperatuur

http://www.p-i.be/pi_local/nl/thema-s/risico-s-op-het-werk/warmte/

Prevent heeft een bondige tekst opgesteld Te warm om te werken?

Artikel bespreekt:

- de thermische belasting

- mogelijke acclimatisatie

- de WBGT-index

- de comfortnorm (ISO 7730 en NBN X10-005)

- de mogelijke maatregelen

- de persoonlijke bescherming: kleding en uitrusting.

http://nl.prevent.be/net/net01.nsf/p/5BGG4S-02

Teksten van Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk

ProvIkmo heeft 2 teksten beschikbaar op haar website.

Eerste tekst Werken bij warmte bespreekt de wettelijke aspecten en de mogelijke preventiemaatregelen.

Er staat ook een tekst voor de werknemers Werken in de hitte, niet zonder risico.

http://www.provikmo.be/intranet/!evap.nieuws_pagina.show?p_code=evhu_werken_bij_warmte&p_taal=N

PreMed heeft ook een tekst Werken in warme omstandigheden online geplaatst.

http://www.premed.be/werken_in_warmte.html

Adhesia

http://www.adhesia.be/template.php?t=nl&m=wbgt&f=wbgt

Teksten van Vakbonden

ACV heeft de tekst Te warm om te werken?

http://www.acv-online.be/Actualiteit/Nieuws/Detail/warmte.asp

ABVV heeft een tekst met dezelfde titel Te warm om te werken?

http://www.vlaamsabvv.be/art/pid/16648/Te-warm-om-te-werken.htm

ACLVB heeft de tekst Thermische omgevingsfactoren. Te koud of te warm op het werk?

Er is ook een folder Thermische omgevingsfactoren te downloaden.

http://www.aclvb.be/werknemers/veiligheid-en-gezondheid/thermische-omgevingsfactoren/

Nederland

De Nederlandse Gezondheidsraad heeft in november 2008 een wetenschappelijk onderbouwd rapport (publication no. 2008/24. ISBN 978-90-5549-735-5) gepubliceerd Hittestress op de werkplek.

Te downloaden op de webstek:

http://www.gezondheidsraad.nl/nl/adviezen/hittestress-op-de-werkplek

Met onder meer een bespreking van de grenswaarden, de effecten op korte termijn van hittestress en de langetermijneffecten. Effecten op de mentale functies verdienen de aandacht (veiligheidsrisico).

FNV Bondgenoten heeft de veelgestelde vragen over Werken in warme omstandigheden (Update 2005) gegroepeerd:

http://www.arbobondgenoten.nl/faq/overig/faqklimaat2.htm

Er is ook een FNV Arbokaart Hitte op de werkplek (Update oktober 2010) terug te vinden:

http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/fysisch/klimaat/zomerhitte.htm

Zomerhitte: werken in de open lucht (Update mei 2008)

http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/fysisch/klimaat/buitenhittekaart_light.htm

Te warm kan gevaarlijk zijn (Update oktober 2010)

http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/fysisch/klimaat/te_warm_is_gevaarlijk.htm

Stigas, een preventiedienst opgericht door en voor de agrarische en groene sectoren, heeft een tekst over werken bij warm weer.

- Hoe werk ik verstandig bij warm weer?

- Wanneer moet ik extra oppassen?

- Hoe bescherm ik mij het beste tegen de zon?

- Wat zijn de symptomen waar ik alert op moet zijn?

http://www.stigas.nl/themas/veilig-werken-bij-extreem-warm-weer/

Frankrijk

Agence nationale d'amélioration des conditions de travail (ANACT) heeft een dossier opgesteld Travailler par forte chaleur. Travail à la chaleur. Les principales recommandations du Ministère de la santé et des sports.

http://www.anact.fr/web/dossiers/sante-au-travail/chaleur?p_thingIdToShow=10771543

Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS)

Travailler par de fortes chaleurs en été (2009)

Inhoud

- Algemeenheden

- Risico-analyse

- Aanbevelingen en preventiemaatregelen

- Thermisch comfort

http://www.inrs.fr/INRS-PUB/inrs01.nsf/inrs01_search_view_view/24B79FED64472B82C1256E910059ADA7/$FILE/visu.html?OpenElement#ancrePremiersChiffres2003ancrePremiersChiffres2003

Ambiances thermiques: travail en période de fortes chaleurs (TC 97) (2004)

Het Dossier médico-technique in de reeks Documents pour le médecin du travail werd geschreven door Ganem en collega’s en bespreekt:

- het thermisch comfort

- de epidemiologische gegevens

- de risico-analyse

- de adaptatie aan de warmte

- de preventiemaatregelen.

http://www.inrs.fr/INRS-PUB/inrs01.nsf/inrs01_catalog_view_view/D916269E5B79A3C8C1256EB00030B17F/$FILE/print.html

Er is ook een brochure beschikbaar over zomerse warmte Travail et chaleur d'été (ED 931) (2004)

http://www.inrs.fr/htm/travail_et_chaleur_d_ete.html

Op de website Bossons Futé vindt u de Fiche de risque no. 18 (2004) Travail à la chaleur, opgesteld door Dr. Trilhe.

http://www.bossons-fute.fr/index.php?option=com_content&view=article&id=509-risque0018&catid=3-risques

Verenigde Staten van Amerika

Er is de oude NIOSH Publication no. 86-112 Working in hot environments (1986) van het National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).

http://www.cdc.gov/niosh/docs/86-112/

Er is ook nog een andere oude NIOSH Publication no. 86-13 waarin criteria terug te vinden zijn voor beroepsmatige blootstelling.

Criteria for a recommended standard: Occupational exposure to hot environments (Revisie van de criteria in 1986).

Inhoud

- Hittebalans en warmte-uitwisseling

- Biologische effecten

- Meten van hittestress

- Controle van hittestress

- Preventiemaatregelen

- Warmte-indices

http://www.cdc.gov/niosh/86-113.html

NIOSH heeft nog andere informatie online geplaatst

Workplace Safety and Health Topics: Heat Stress

http://www.cdc.gov/niosh/topics/heatstress/

NCDOL N.C. Department of Labor, Occupational Safety and Health Program. Industry Guide nr. 35 A Guide to Preventing Heat Stress

http://www.nclabor.com/osha/etta/indguide/ig35.pdf

Inhoud:

- Regulatie van lichaamswarmte

- De gevaren van hittestress

- De preventie en controlemaatregelen

Navy Environmental Health Center heeft de Technical Manual NEHC-TM-OEM 6260.6A Prevention and Treatment of Heat and Cold Stress Injuries uit 2007 online geplaatst.

http://www-nmcphc.med.navy.mil/Occupational_Health/Occupational_Medicine/downloads.aspx

> “Prevention and Treatment of Heat and Cold Stress Injuries”

De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) hebben een aantal teksten over extreme hitte.

Overzicht in verband met Extreme Heat:

- Extreme Heat : A Prevention Guide to promote your personal health and safety

- Hot Weather Tips

- Frequently Asked Questions (FAQs) http://www.bt.cdc.gov/disasters/extremeheat/faq.asp of

http://emergency.cdc.gov/disasters/extremeheat/faq.asp

- Heat Stress Resources for Workers

United States Department of Labor, Occupational Safety & Health Administration (OSHA), heeft het volgende te bieden:

Heat Stress

http://www.osha.gov/SLTC/heatstress/index.html

OSHA Technical Manual Section III: Chapter 5: Heat Stress

http://www.osha.gov/dts/osta/otm/otm_iii/otm_iii_4.html

Protecting workers in hot environments

http://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_document?p_table=FACT_SHEETS&p_id=167

Canada

Voor tweetalige teksten moeten we bij het Centre Canadien d'Hygiène et de Sécurité au travail (CCHST) of Canadian Centre for Occupational Health and Safety (CCOHS) zijn.

Op de website hebben zij de rubriek Réponses de la Santé et la Sécurité des lieux de travail (SST) ofwel Occupational Safety and Health (OSH) Answers.

Travail dans des ambiances thermiques chaudes. Effects sur la santé.

http://www.cchst.ca/reponsessst/phys_agents/heat_health.html

Hot Environments - Health Effects.

http://www.ccohs.ca/oshanswers/phys_agents/heat_health.html

Confort thermique au bureau

http://www.cchst.ca/reponsessst/phys_agents/thermal_comfort.html

Thermal comfort for office work

http://www.ccohs.ca/oshanswers/phys_agents/thermal_comfort.html

Travail dans des conditions de chaleur ou de froid extrêmes

http://www.cchst.ca/reponsessst/phys_agents/hot_cold.html

Extreme hot or cold temperature conditions

http://www.ccohs.ca/oshanswers/phys_agents/hot_cold.html